Wendy Pragt

Onlangs zag ik op tv een programma waarin een acteur zich vrijwillig 3 weken in de daklozen-scene had ondergedompeld.
Hij was zich ervan bewust, dat hij na die tijd zich weer met alle warmte van eigen huis en haard mocht omringen en zijn mede-daklozen achterliet in de doelloze leegte.

De tijdelijk thuisloze toonde het eentonige en uitzichtloze bestaan van een groep persoonlijkheden die elkaar bijstonden en raad gaven om op die manier toch een soort van eenheid te creëren. Veel van hen liepen elkaar regelmatig tegen het lijf in dezelfde opvangcentra, bij de soepbus of het Leger des Heils. Ieder van hen had zijn eigen verhaal, maar elk van hen kreeg te maken met vooroordelen en afwijzing. De vraag van de acteur cq. nep-dakloze om een bekertje water werd een winkelier te veel; zonder pardon wees deze laatste hem de deur. Daarentegen overhandigde een passerende tiener van 13 zomaar een tas vol met boodschappen aan de ‘nepzwerver’, die daarvan hevig ontroerd raakte.

“Het kan iedereen gebeuren”, is het motto van deze groep medelanders, die niet binnen de vastomlijnde normen van onze samenleving opereert. Hoewel ik sceptisch tegenover deze schijnbaar gemakzuchtige uitspraak sta, moet ik eerlijk bekennen dat die bewering mij niet helemaal onwaar lijkt. In deze roerige tijden wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter, terwijl de grens van rijk naar arm flinterdun kan zijn, als je niet oppast…

Zelf zou ik he-le-maal geen goede zwerver zijn. Daarvoor ben ik veel te opgeruimd. In plaats van geld te vragen voor een kopje koffie, zou ik smeken om een fles schoonmaakmiddel. Zodat ik eerst een flinke emmer sop over mijn stukje stoep kan gooien alvorens ik er alleen maar aan zou dènken om me daar neer te vleien…

Toch – in een vlaag van verstandsverbijstering – vraag ik mij soms af: “Hoe heerlijk kan het zijn? Je geen zorgen te maken over een ‘bad hairday?’ Niet elke ochtend minstens een half uur voor je kledingkast te dralen ‘omdat je niets hebt om aan te trekken’. Geen filestress omdat je op een enigszins respectabele tijd op je werk wordt verwacht. Op de terugweg van datzelfde werk niet hoeven te bedenken over ‘wat vanavond weer te eten’. ’s Avonds na de koffie nog met stofdoek en -zuiger geen noodzaak hebben om door het huis te gaan omdat dat ook enige onderhoud vraagt. Niet alles klaar voor de volgende dag te hoeven leggen en in je bed stappen in de wetenschap dat er morgen weer zo’n ‘spannende’ dag op je wacht…”

Neeeeee…, daklozen hebben daar geen last van. Die kunnen niet anders dan afwachten wat de dag hen brengt. Ook een regelmatig bestaan, maar dan op een andere manier. Ik oordeel en veroordeel niet, want je weet nooit wat de toekomst in petto heeft. Hoe iemand ook denkt en leeft: te allen tijde respect voor elkaar hebben kost geen moeite, is gratis en levert veel op.

Ik ken mensen die op het randje stonden van een dakloos bestaan, maar die het geluk hadden om iemand te kennen, die hen daarvoor behoedden door het bieden van financiële en emotionele steun. Helaas is niet iedereen gezegend met liefhebbende en meelevende medemensen om zich heen. En dan is die eerste keer slapen onder een brug met niets anders dan een hopeloos en troosteloos vooruitzicht soms onvermijdelijk.

Stiekem ben ik toch wel blij met mijn ‘voorspelbare’ leventje, waarover ik mezelf voorhoud de regie te voeren. Saai maar veilig. Met af en toe een uitspatting in de vorm van stapavondjes en een impulsief besluit om bijvoorbeeld vandaag de trein naar Lutjebroek te nemen…

Maar tussen een ‘gewoon’, gezapig, regelmatig leven en een zwerversbestaan bevinden zich vele zijpaden. Ik probeer er, in de tijd dat ik op deze mooie blauwe bol mag doorbrengen, zoveel mogelijk te bewandelen. Zonder ervan af te raken. Want zeg nooit ‘nooit’…

Waarom soms alle 4 de stoelen in de eerste seconde(n) tegelijk omdraaien en waarom geen een of misschien een enkele na gemiddeld 30 seconden zang, moge duidelijk zijn: een ieder van ons is op eigen wijze gevoelig voor de manier waarop vorm wordt gegeven aan het stemgeluid dat per persoon uniek is.

Toen mijn zoon na zijn geboorte een tijdje op de kinderafdeling moest verblijven en ik me enkele malen per dag daarnaar begaf om hem op gezette tijden te voeden – net zoals alle andere baby’s die op dezelfde tijd honger krengen en begonnen te brullen – herkende ik zijn huiltje meteen. Toen hij vervolgens naar de crèche ging, herkende ik bij het ophalen zijn gebrabbel al in de gang. En zelfs nu nog – hij is inmiddels bijna 11 – kan ik ontroerd raken over hoe hij dingen uitsprak toen hij net leerde praten en hoe hij sommige dingen nog steeds uitspreekt met dezelfde intonatie.

Het wonderlijke van het gesproken woord is dat de manier waarop die wordt uitgesproken, bepalend is voor de reactie hierop. Want wát iemand ook tegen je zegt, de intenties zijn af te luisteren op de manier waaróp dat wordt gezegd. De toon verraad de emotie, dat is onmogelijk te verbergen, hoe graag je dat soms zou willen: omdat je iemand geen pijn wilt doen, of omdat je je verdriet wilt verbergen. En hoewel non-verbale communicatie vaak meer zegt dan verbale, is de manier waarop je de te overbrengen boodschap uitspreekt, allesbepalend voor de gevoelens van de toehoorder.

Het mooie van de stem – vind ik – is, dat die altijd in je herinnering blijft.
Als de telefoon gaat en ik neem op, mis ik soms nog de stem van mijn moeder aan de andere kant van de lijn. Dagelijks spraken wij elkaar via deze weg en hoe ze klonk als ik opnam wanneer ik haar belde, kan ik nog met gemak voor me halen. Ze is inmiddels bijna 20 jaar dood.

Als ik bij het graf van mijn vader sta en hem in lastige tijden weleens in mezelf om raad vraag, hoor ik nog steeds hoe hij probeert mij enigszins wat wijsheid bij te brengen. Ik weet nog hoe hij mijn naam uitsprak als ik weer eens eigenwijs was geweest en mijn eigen pad had gevolgd, wat soms wel eens rampzalige gevolgen had… Eén woord was soms al genoeg. In een enkel geval lag daar zijn wanhoop in. Die mij keihard trof.

Toch zijn het de woorden van liefde van mijn ouders die mij het meest zijn bijgebleven.

Hoe vreemd is het om je eigen stem te horen op bijvoorbeeld een geluidsfragment? En jezelf dingen hoort zeggen waarvan je schrikt. Gewoon, omdat je – om het maar eens plat te zeggen – zo gebekt bent. Je hoort jezelf op een andere manier waarop anderen je horen. Soms letterlijk, soms figuurlijk, soms beiden.

Maar op welke wijze je ook herinnerd wordt door anderen als je zelf niet meer op deze aardbol rondloopt, je stem wordt nooit wordt vergeten…

‘Het gaat er niet om wie je bent, maar wie je kent’.

Een kreet die ik voor het eerst hoorde toen ik lang geleden, na 10 rijksambtenaar te zijn geweest, overstapte naar het bedrijfsleven. De uitspraak die mij toentertijd ook verbaasde maar al te waar bleek, lijkt ook nu nog – of misschien beter gezegd: juist nu nog – meer van toepassing dan ooit.

Ik had het geluk om iemand in mijn directe omgeving te kennen die ik om raad kon vragen over onze zoon, die destijds al een half schooljaar thuis zat. Ons kind had het behoorlijk moeilijk en zowel school als zorginstelling konden daar – ondanks alle goede bedoelingen en inspanningen – niets (meer) aan doen.

Ik was ervan overtuigd dat mijn zoon beter tot zijn recht zou komen op een basisschool met speciaal onderwijs, maar de betrokken behandelaars waren het telkens niet eens met mijn suggestie. Mijn gevoel echter zei me, dat ik er toch iets mee moest. Dus ondernam ik actie en heb mijn hele verhaal verteld aan eerdergenoemde persoon, die zelf werkzaam was in het onderwijs. Alleen al het feit dat ik werd gehoord door een ervaringsdeskundige – iemand die al eerder met dit bijltje had gehakt en op diens beurt wist met wie contact te leggen hierover – was al een verademing. Niet veel later kwam diegene met de naam van een speciale basisschool; daar kon ik rechtstreeks contact mee opnemen.

Korte tijd later had ik in gesprek met de directeur van deze school, die de vinger op de zere plek wist te leggen. De empathische manier waarop die mij aanhoorde, advies gaf en me verzekerde dat het allemaal goed kwam, voelde als een warm bad. Ik had meteen alle vertrouwen in deze school en vol goede moed keerde ik huiswaarts.

Het traject waarin ik daarna in terecht kwam, was lang. Veel ingewikkelde gesprekken met steeds meer partijen waren het gevolg. De administratieve zorgvuldigheid (lees: bureaucratie) waardoor alles nog maanden duurde en onze zoon pas volgend schooljaar kon beginnen, was soms frustrerend. Aan de andere kant: midden in schooljaar overstappen was misschien ook niet handig geweest. Toch ervoer ik alles als een lang(s)lopend project, maar het uitzicht op eventueel een plekje op deze school was het meer dan waard.

Eindelijk! Met tranen in mijn ogen las ik de brief waarin werd bevestigd dat onze zoon was toegelaten. Na een rustig opgebouwde start gaat hij nu weer fulltime naar school. Hij is opgebloeid en heeft weer vertrouwen. Het is weer ons kind, die er plezier in heeft.
Ik ben mijn ‘redder in nood’ een leven lang dankbaar.

Desalniettemin…
‘Het gaat er niet om wie je bent, maar wie je kent’. Ik vind het een verontrustende gedachte dat (te) veel hiervan afhangt. Ik had het geluk om bij iemand aan te kunnen kloppen, maar velen hebben dat niet. Ik zou willen dat de ‘professionals’, die gezinnen in een soortgelijke situatie hulp bieden, meer oor hebben voor de onderbuikgevoelens van ouders. Want alle in literatuur vastgelegde wetenschap weegt niet op tegen de intuïtie van een vader of moeder.

Ik hoop met mijn verhaal alle ouders en hun kind, die ook door een lastige periode gaan, een hart onder de riem steken door mijn ervaringen met hen te delen. Om hen het vertrouwen te geven dat er een oplossing is. Maar wat ik voornamelijk wil meegeven, is om altijd op hun gevoel af te gaan. En doen wat je vindt dat je moet doen. Hoe groot de weerstand ook is. Altijd!